Soyumuz Belli Çok Şükür!
Polat S. Alpman

E-devletin yeni uygulamalarından biri olarak sisteme giren “Alt-Üst Soy Bilgisi Sorgulama” hizmeti, yoğun talep olması nedeniyle kısa süre sonra erişime kapandı. Bu yoğun ilgiyi anlamak ve açıklamak kolay mı?

Öncelikle kısa süre önce dolaşıma giren bir veriden söz etmek gerekir. Kadir Has Üniversitesi, Türkiye Çalışmaları Merkezi tarafından hazırlanan Türkiye Sosyal-Siyasal Eğilimler Araştırması Türkiye genelinde “mevcut ve olası sorun ve gündeme ilişkin toplumun bakışını tespit etmek” için bir çalışma yapmış. [1] 31 Ocak 2018’de ilan edilen çalışmanın sonuçlarına bakıldığında birçok konuda ilginç bilgilere erişmek mümkün. Burada tartışmak istenilen mesele ise “kendinizi etnik olarak nasıl tanımlarsınız” sorusuna verilen cevapların yıllara göre nasıl bir değişim gösterdiği ile ilgili.

Tabloya göre kendini Türk olarak tanımlayanların yıllara göre oranı;

 

2012- %54.8

2103- %51.3

2014- %59.7

2015- %65.7

2016- %83.4

2017- %89.9

Kişilerin etnik kimlikleri bir yıldan diğerine değişmeyeceğine göre geçmiş yıllarda kendisini farklı bir etnik kimlikle tanımlayan kişilerin, bazı nedenler sebebiyle bu aralar kendilerini Türk olarak ifade ettiğini düşünebiliriz.

Bu değişimin, Türkiye’deki konjonktürün değişmesiyle yakından ilişkili olduğunu tahmin etmek zor değil. Bir diğer ilginç gelişme ise bu araştırmanın sonuçlarının ilan edilmesinden kısa süre sonra, 8 Şubat 2018 tarihinde e-devlet üzerinde Alt-Üst Soy Bilgisi Sorgulama hizmetinin işleme girmesiydi. Hizmetin verilmesiyle birlikte yaşanan yoğunluk sistemin çökmesine neden oldu ve hizmete ara verildi. Halkımız soyunu öğrenmek telaşıyla yüklendikçe yüklenmişti!

Soy meselesi, Cumhuriyet’in halledemediği konulardan biridir. Toplumu tek kimlik ile tanımlamanın neden olduğu bu sorunun çözülememesi, temel sosyal, siyasal ve sivil haklar konusunda demokratik teamüllerin yerleşmemesi, hukukun bile kimlikleri gözetmesi vatandaş olmalarına rağmen kendilerinin makbul olarak kabul edilmediğini bilen, bir tür yarı-yurttaşlık yarattı. Bu yarı-yurttaşlık hâli oy veren, zorunlu askerlik yapan, vergi ödeyen ve benzeri ödevlerini yerine getiren milyonlarca kişinin, azımsanmayacak bir kısmının kendilerini bu ülkeye ait hissetmemelerine, eşit, özgür ve adil bir toplumun üyesi olmadıklarını düşünmelerine neden oldu. Aynı zamanda kendilerini devletin gözünde muteber hale getirecek kimlik parçalarına tutunmaya çalışan ya da sahip olduğu egemen kimliği, kendisine benzemeyenlere tahakküm aracı olarak kullanmak isteyen lümpenliği de meşrulaştırdı.

Nihayet kendilerine etnik kimlikleri sorulduğunda “Türk” olarak tanımlayanların oranı neredeyse yüzde doksanlara vardığına göre Cumhuriyet’in önemli krizlerinden birinin aşıldığını söyleyebiliriz. Bunun yanına “dini inancınız çerçevesinde kendinizi nasıl tanımlarsınız” sorusuna verilen ‘Müslüman’ %82.9; ‘Sünni’ 11.2 cevaplarını eklediğinizde Cumhuriyet’in kimlik politikasının tamamlanmadığını kim iddia edebilir? Binde bir oranındaki ‘Caferi’, ‘Hristiyan’ ve ‘Budist’ ise çoğulculuğumuzun en önemli göstergesi olarak yorumlanabilir.

Şimdi soyunu, nereden geldiğini ölesiye merak edip kendilerine oradan sosyal sermaye devşirmek isteyenlerin yaşadıkları sistem sıkıntısını ve bundan dolayı maruz kaldıkları mağduriyetleri anlamaya çalışanlar için sistemin verdiği cevabı paylaşalım: “Altsoy ve üst soy bilgi servisinin daha hızlı ve kesintisiz sağlanması için teknik çalışmalar devam etmektedir. Çalışmaların tamamlanması sonrası hizmet kullanıma açılacaktır.” [2]

* * *

[1] Ayrıntılı bilgi için bkz. http://ctrs.khas.edu.tr/sources/TSSEA-2017_vfinal.pdf

[2] Siteden yapılan ilk açıklama şudur:

Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamaya göre:

08.02.2018 tarihinde saat 14:00'da E-Devlet üzerinden hizmete açılmış olan Alt-Üst Soy Raporu 09.02.2018 tarihi saat 02:00'e kadar yaklaşık olarak 200.000 adet üretilmiştir. Vatandaşlarımızın yoğun ilgi gösterdiği hizmette asıl yoğunluk ise gece 02:00- 04:00 arasında (yaklaşık 110.000 Alt-Üst Soy Raporu) yaşanmıştır. Saat 04:00’ten itibaren ise aşırı talep olmasından dolayı verilen hizmette gecikmelerin oluşmasına ve vatandaşların bekleme sürelerinde artış yaşanmaya başlamasından dolayı Alt-Üst Soy Raporunun E-Devlet üzerinden paylaşımı geçici olarak durdurulmuştur. Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından E-Devlet üzerinden sunulmakta olan Nüfus Kayıt Örneği ve Yerleşim Yeri ve Diğer Adres Belgesi hizmeti sunulmaya devam etmekte olup, yoğunluğun azalmasından sonra Alt-Üst Soy Raporu hizmeti en kısa sürede vatandaşların kullanımına açılacaktır. Ancak vatandaşların yoğun talebi ile orantılı olarak Alt-Üst Soy Raporunun gecikmeli veya kesintili hizmet vermesi ihtimali bulunmaktadır.

Kamuoyuna saygıyla arz ederiz.”

Yakında tekrar hizmete gireceğinden emin olduğumuz bu uygulama sayesinde halkımız, büyük bir eksikliğini giderecektir, kanaatindeyiz.