“AKP’li ve MHP’li milletvekillerinin oylarıyla reddedildi” diye bir cümle var, değil mi? Sık sık işitiyoruz. Muhalefetten birinin herhangi bir konuda verdiği önerge olduğunda bu cümle söyleniyor ve geçiyor. Muhalefet saçma şeyler mi söylüyor, yanlış şeyler mi söylüyor? Hayır, daha doğrusu ne söylediği zaten önemli değil. Önemli olan kimin söylediği. Onlar, muhalefet söylüyorsa, ne söylerse söylesin, cevabı “hayır” olmak zorunda. Yok sayacaksın onları; toplumu, onların olmadığı bir Türkiye’yi öğrenmek ve kabul etmek üzere eğitmeyi amaçlıyor.

Demek teorinin aşırılığı/fazlalığı, kliniğin alanını istilası, bir yüke/engele dönüşme ve deneyimi gölgede bırakma olasılığı karşısında da dikkatli olunmalıdır. Klinisyenin içinde çalıştığı ve düşündüğü teorik konjonktürü son kertede belirleyen, nihai referans, hizalanma ve müracaat noktası pratiktir çünkü. Karşılıklı olarak birbirini koyutlayan, önvarsayan, koşullayan, içeren/kapsayan, deyim yerindeyse diyalektik bir ilişki söz konusudur burada.

Türkiye’de çatışma halkaları konusunda yurttaşlar büyük oranda bilgi sahibi, ancak bu sorunlarla kamusal alanda yüzleşmekten kaçınıyor, çoğu durumda sorumluluğunu inkâr ediyor. Bu noktada sorunlarıyla yüzleşmekten kaçınan bir toplumda sorunları dolaylı konuşmanın sanıldığının aksine çözüm üretmediğini, çözümü zorlaştırdığını ileri sürebiliriz. Açık bir yüzleşmeye davet eden ikinci yöntem bu anlamda yönetilmesi daha zor bir çerçeve sunsa da daha yüksek bir çözüm potansiyeli taşıyor.

Kitabın iki temel müdahalesinden biri, Türkiye’nin hafıza sahasını Fransa’yla karşılaştırarak; birincisi, mukayeseli bakışın lüzumunu, ikincisi, geçmişle hesaplaşmada ırkçılık ve sömürgecilikle yüzleşmenin lüzumunu vurgulamak.  Mukayeseli bakış, Türkiye’nin –sadece hafıza siyasetinde değil genel olarak– biricik, bambaşka, feci kendine özgü olduğu zehabından kurtulmak için lüzumlu. Irkçılık ve sömürgecilikle yüzleşmek, Göral’ın dikkat çektiği somut Kürt-Türk bağlamından öte, sömürgeci pratikler modern ulus-devletin yapısal bir veçhesini oluşturduğu için lüzumlu.

Fransa’da aşırı sağın lideri ve belki 2027 başkanlık seçiminin galibi olacak Marine Le Pen’in “yeni çevreci medeniyet” önerisi de günümüz aşırı sağlarının bir kısmının siyasal tahayyül dünyalarını aydınlatıyor. Bu çevrelerin sık sık dile getirdikleri “filika ahlâkı”na göre, herkesi kurtarmaya çalışırsan, kimseyi kurtaramazsın. Dolayısıyla çevreci öncelikler bir etnik-medeniyetçi hiyerarşi içinde ele alınmalıdır!

Toplu bir fotoğrafta kenarda ve hep bir adım geride duran kişidir Erdal Tosun. Bir romanın –sinemanın– başkişisi olmamıştır hiçbir zaman, istememiştir de sanki böyle bir şeyi, çoğun kenarın, kıyının insanıdır, sevmiştir bunu: merkezin göz alan, göz dolduran yerine talip değildir, galiba kenarın karizması yetmiştir ona. Bazı insanlar yağmuru sever… Bu dünyada bıldırcınlar vardır… Belli ki, entelektüel donanımını, yaşam vukufunu, ilgilerini, tecrübe zenginliğini şurasında bir mendil gibi taşıyanlardan o da.

Psikiyatr ve psikologların son zamanlarda felsefeye yönelik ilgi ve meraklarındaki artışı, bir tür “felsefe yapma” arzusunu nasıl anlamalıyız acaba? Bir tür diyalog ve etkileşim arayışı mıdır söz konusu olan? Öyle ise, bu arayışa yol açan hangi ihtiyaç ve eksikliklerdir? Hegel, Spinoza, Heidegger, Kierkegaard, Husserl, Levinas gibi farklı filozoflardan umulan nedir? Bu ilgi ve arayışın psikiyatri/psikoloji kliniğine ilişkin söylediği şeyi nasıl kavramalı ve nerede konumlandırmalıyız?

Bunu bizim “sürpriz” olarak algılamamız, toplumu yeterince iyi tanımamamızdan ileri geliyor. “Bu işler dünyada böyle yürür” diye ne kadar “bilgi” olduğu belirsiz bir “bilgi” var elimizde, ona göre tahmin yürütüyoruz. Oysa “genel bilgi” var, ama her toplumun kendine özgü yapılanması, yani başkalarına uymayan tarafları, özellikleri de var. Onları hesaba yeterince katmadan hesap yapınca böyle yaya kalmamız da kaçınılmaz oluyor.

Türkiye’de kimlik, yaşam tarzı, sığınmacılar, din/mezhep, toplumsal cinsiyet gibi toplumsal fay hatlarına dönüşen farklılıklar üzerinden işleyen ve yeniden üretilen çatışmaların çözümü ve toplumsal barışın inşası bir yandan tüm bu meseleleri ilişkilendiren bütüncül bir bakış açısını, bir yandan da tüm bu meselelerin merkezine kaynak bölüşümünü koymayı gerektiriyor.

Hakkın hukukun teminatı olan anayasanın hakkını hukukunu koruyan (ki bunu da hakkıyla yapmadığı, hatta bizzat aşındırıcı bir etkide bulunduğu haklı olarak sorgulanan en yüksek mahkemenin gördüğü bu muamele, Murat Sevinç’in deyişiyle, memleket yargısı için bile cüretkâr sayılacak bir aşama. ‘İdare’nin tasvip etmediği bir kararı nedeniyle, üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunuldu. Üstelik, kararları hiçe sayılan yüksek mahkemenin tüzel kişiliği (“bölünmez bütünlüğü”) de hiçe sayılarak, söz konusu karara olumlu oy veren üyeler hakkında…

Can Atalay, uzun süredir Türkiye’de hak mücadelelerinden taraf olan bir avukat. Soma Faciası, Ermenek maden katliamı, Adana öğrenci yurdu yangını, Çorlu tren katliamı gibi Türkiye'deki birçok toplumsal davanın avukatlığını yaparken gördüğümüz bir insan hakları savunucusu. Gezi sonrası süreçte Gezi direnişini yargılamak için açılan davalarda İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi'nce hakkında Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'ni ortadan kaldırmaya veya görevini yapmasını engellemeye teşebbüs mahkûmiyet kararı verilmiş, ardından 18 yıl hapis cezası ile cezalandırılarak diğer Gezi davası sanıklarıyla beraber tutuklanmıştı.

Demek hâlâ bir umut var: kırık kesik de olsa bir ses komşulara, arkadaşlara, yurttaşlara kadar ulaşabilir. Unutuşların hatırlamalarla dengelenmesinin başlıca koşulu dertleşmektir. Siyaset yapmak, yargılamak için değil, konuşmak için, müstakil dertlerin birbirini kırıp hakir görmediği, meselesini (sözünü, meramını) birbirinin üzerine boca etmediği; sessizliklere de zemin sunarak, belki çoğun susarak dertleşmek...